မီဒီယာမ်ားႏွင့္ အရပ္ဘက္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အစိုးရအေနျဖင့္ ျပစ္မႈအျဖစ္ ဥပေဒျပ႒ာန္းကာ ဟန္႔တားရန္ တရားေရးစနစ္ကို အသံုးျပဳေနျခင္းကို ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ၁ဝရက္ၾကာ လာေရာက္ေလ့လာခ့ဲသည့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥယန္ဟီးလီက ဇူလိုင္လ ၂၈ရက္က ဂ်နီဗာအေျခစိုက္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္နာ႐ံုးက ထုတ္ျပန္ခ်က္တြင္ ေထာက္ျပ ေျပာဆုိလုိက္သည္။
“အဲဒီလို ပံုစံေတြဟာ အရပ္ဘက္လူမႈအဖြဲ႕အစည္း နဲ႔ မီဒီယာေတြရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြကုိ အားနည္းသြားေစ႐ံုသာမက၊ ေၾကာက္ရြံ႕ၾကမယ့္ အေျခအေန တစ္ရပ္ကုိ ျဖစ္ေပၚေစျပီး ေယဘုယ်အားျဖင့္ လူမႈအသိုင္းအဝိုင္းကုိလည္း ၿခိမ္းေျခာက္ေနပါတယ္" ဟု ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူး ကုိယ္စားလွယ္က ဆိုခဲ့သည္။
မီဒီယာႏွင့္ လူမႈအဖြဲ႕အစည္းအေပၚ အစိုးရ၏ ကိုင္တြယ္မႈသည္ ဒီမုိကေရစီ အခြင့္အေရး ေလ်ာ့ပါးေနေၾကာင္း ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္၏ ႐ႈျမင္မႈကို သမၼတ႐ံုးဝန္ၾကီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဦးေဇာ္ေဌးက လက္မခံႏုိင္ဟု ၎၏ လူမႈကြန္ယက္ စာမ်က္ႏွာမွတစ္ဆင့္ တုံ႔ျပန္လိုက္သည္။
ယင္းအျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒေရးေရးရာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေခတ္ႏွင့္ မေလ်ာ္ညီသည့္ ဥပေဒမ်ား၊ ႏုိင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး စံခ်ိန္စံညႊန္းႏွင့္ မညီဟု ယူဆရသည့္ ဥပေဒမ်ားကို ျပန္လည္သံုးသပ္ကာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ သင့္သည္ဟု မစၥယန္ဟီးလီက တိုက္တြန္းခဲ့သည္။
အမ်ဳိးဘာသာ ကာကြယ္ေရးအတြက္ ဥပေဒျပဳမည့္ အစီအဏ္ကိုလည္း စြန္႔လႊတ္ရန္ သူမက တိုက္တြန္း လိုက္ေသးသည္။
ရခုိင္ျပည္နယ္အတြင္းရွိ ျပည္တြင္းေရႊ႔ေျပာင္းဒုကၡသည္စခန္း အမ်ားအျပားကုိလည္း သြားေရာက္ခဲ့သည့္ ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္က လူမႈအသုိင္းအဝိုင္းအားလံုးမွ ဒုကၡသည္မ်ား ခက္ခဲေသာ အေျခအေနမ်ားကုိ ရင္ဆိုင္ေနရသည္ကို သူမကုိယ္တိုင္ ကုိယ္ေတြ႔သိျမင္ခဲ့ရသည္ဟု ဆုိသည္။
“ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစရာ ခံစားမႈေတြ နဲ႔ ရခုိင္ဗုဒၶဘာသာ အသုိင္းအဝိုင္းရဲ႕ သတိမူမိစရာ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈေတြကို ကြ်န္မ နားလည္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အသုိင္းအဝိုင္းေတြအၾကား အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္လာေစခဲ့တဲ့ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းေတြကုိ ေဖာ္ထုတ္ ေျဖရွင္းဖုိ႔ ၾကိဳးစားတဲ့အခါမွာ သူတို႔ရဲ႕ စိုးရိမ္ေသာကေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္ေၾကာင္း ကြ်န္မ တကယ္ကုိ ယံုၾကည္ပါတယ္။”ဟု မစၥ Lee က ဆိုသည္။
ယင္းမွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ သမၼတ႐ံုးဝန္ၾကီးဌာန ညႊန္ၾကားေရးမႉး ဦးေဇာ္ေဌးက "ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ ယခင္အထူးအစီရင္ခံစာ တင္သြင္းသူေတြ လက္ထက္မွာ လ်စ္လ်ဴရႈျခင္း ခံခဲ့ရတဲ့ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားျပည္သူေတြရဲ႕ စိုးရိမ္ပူပန္မႈေတြကို မစၥ ယန္ဟီလီက နားလည္ အသိ အမွတ္ျပဳခဲ့တာကို ေတြ႔ရွိရတဲ့အတြက္လည္း ၾကဳိဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရႈပ္ေထြးနက္နဲတဲ့ ေနာက္ခံ သမုိင္းေၾကာင္းေတြကိုပါ ေကာင္းစြာ နားလည္သေဘာေပါက္ေအာင္ အားထုတ္ခဲ့တဲ့ မစၥ ယန္ဟီလီရဲ႕ ၾကဳိးပမ္းမႈဟာ အားရေက်နပ္စရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္"ဟု ဆိုထားသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္း ဘာသာေရး၊ လူမ်ဳိးေရးဆန္ဆန္ ပဋိပကၡမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း မစၥယန္ဟီးလီက “မီဒီယာနဲ႔ အင္တာနက္ေပၚမွာ အမုန္းတရားေတြ ျဖန္႔ၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ျဖစ္လာေအာင္ ေသြးထုိးၾကတာေတြ၊ ခြဲျခားဆက္ဆံၾကတာေတြ နဲ႔ ရန္လိုၾကတာေတြအေပၚ ကြ်န္မ စုိးရိမ္မိပါတယ္။ အဲဒါေတြဟာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ေနာက္ထပ္ ထပ္ျဖစ္လာေအာင္ စနက္မီး ပ်ိဳးေပးေနပါတယ္”ဟု ဆိုလိုက္သည္။
ယင္းေၾကာင့္ အမုန္းတရား ျဖန္႔မႈအား ဆန္႔က်င္အေရးယူႏုိင္မည့္ ဥပေဒျပဌာန္းေရး အပါအဝင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား လိုအပ္ကာ၊ ထုိလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားသည္ ႏုိင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္ ညီညြတ္ရန္ လိုအပ္သည္ဟု သူမက ဆုိသည္။
ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းက ႏွစ္ဖက္လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕မ်ားက က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္ ဆိုေသာ ကေလးစစ္သားစုေဆာင္းျခင္း၊ အဓမၼခိုင္းေစျခင္း၊ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္ျခင္း စသည့္ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈ စြပ္စြဲခ်က္မ်ား ႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ဦးစားေပး ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ၾကရန္ တိုက္တြန္းလိုက္သည္။
ယင္းအျပင္ ျမန္မာအစိုးရအေနျဖင့္ အစိုးရသစ္တက္ၿပီး လြန္ခဲ့သည့္ ၃ႏွစ္တာ ကာလက ရရွိခဲ့သည့္ တိုးတက္မႈ ရလာဒ္မ်ားကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏုိင္သည့္ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ သြားမႈကို ေရွာင္ရွားရန္ႏွင့္ ျပည္သူမ်ား လြတ္လပ္မႈကို ပိုမိုေပးရန္ အစိုးရကို တိုက္တြန္းထားသည္။
မစၥ ယန္ဟီးလီသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသုိ႔ ဇူလုိင္လ ၁၇ရက္မွ ၂၆ရက္အထိ ၁ဝရက္တာ လာေရာက္ေလ့လာခဲ့ၿပီး ရခုိင္ျပည္နယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ မႏၲေလးတို႔ကို သြားေရာက္ခဲ့ၿပီး ဒုကၡသည္မ်ား၊ အစိုးရအဖြဲ႕ တာဝန္ရွိသူမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုခဲ့သည္။ ေနျပည္ေတာ္၌လည္း အစိုးရ တာဝန္ရွိသူမ်ား၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ဥကၠ႒ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တုိ႔ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုခဲ့သည္။ ရန္ကုန္တြင္လည္း ႏုိင္ငံေရး ပါတီအခ်ဳိ႕ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုခဲ့ေသးသည္။
သူမ၏ ၁ဝရက္တာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားပါသည့္ အစီရင္ခံစာကို ေအာက္တုိဘာလတြင္ က်င္းပမည့္ ၆၉ၾကိမ္ေျမာက္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံတြင္ တင္ျပမည္ျဖစ္သည္။
